خطای استریوتایپ یا تفکر قالبی چیست؟
مهارت های روانی | خطای استریوتایپ
نسبت دادن یک ویژگی به یک گروه خاص را خطای استریوتایپ میگویند.
مثلا:
اینها شیرازی هستند، پس … هستند.
آنها شمالی هستند، پس … هستند.
همه مردها … هستند.
همهی شما زنها …
همه آلمانیها … هستند.
متولد ماه … هستی پس بی قید و بندی.
اهالی فلان شهر همه قاچاقچی هستن
طرف بنز داره پس …
همه تویوتاها … هستند.
و هزاران مثال دیگر.
این جملات، نشانگر یک خطای رایج در تحلیل و تصمیمگیری است.
خطایی که به واسطه آن، یک فرد یا پدیده تنها بر اساس معیارهای خاص مانند محل زندگی، سابقه، جنسیت، قومیت، رنگ پوست و موارد مشابه قضاوت میشود و در موردش یک حکم کلی صادر میگردد.
خطای استریوتایپ ترکیبی از نگرش و پیشداوریها است که به گروهی خاص تعمیم یافته و اغلب هم نادرست است.
به عبارتی کسانی تفکر قالبی دارند که فکر میکنند همه افراد یک گروه از یک ویژگی معین برخوردارند.
طبق لغت لاتین Stereotype، استریو از ریشه کلمهای یونانی به معنی محکم و غیرقابل تغییر و کلمه تایپ از ریشه کلمهای یونانی به معنی تاثیر میباشد.
در نتیجه کلمه استریوتایپ به معنی تاثیر غیر قابل تغییر (چارچوب غیر قابل تغییر) میباشد.
ما آن را می توانیم به فکر قالبی یا کلیشهای ترجمه کنیم.
راهکار:
گوردون آلپورت روانشناس معروف جملهای دارد که بسیار جالب است:
«هرگز با واقعیت مزاحم من نشوید، چون من تصمیم خود را گرفتهام.»
این جمله مغز استریوتایپینگ را توضیح میدهد.
یعنی آن که من به جای آن که با واقعیت سر و کار داشته باشم،
از قبل و بر مبنای یکی دو تا نشانه یا ويژگی تصمیمم را گرفتهام.
چه کنیم که از خطای استریوتایپینگ در امان بمانیم:
تکنیک تعلیق ۳ ثانیهای
معمولا زمان میان قضاوت درباره یک شی، شخص یا پدیده و به زبان آوردن آن قضاوت، بسیار کم است
و به همان سرعتی که در ذهنمان قضاوت شکل میگیرد آن قضاوت را بیان میکنیم.
اگر چند روز تمرین کنیم که بین آنچه در ذهنمان میگذرد و آن چه می گوییم فقط سه ثانیه تاخیر بیاندازیم
مغز ما فرصت پیدا میکند که در مورد آن نه به صورت خودکار که به صورت خودآگاه قضاوت فکر کند.
در آن سه ثانیه فقط یک سوال از خود بپرسیم:
آیا برای آنچه میخواهم بگویم شواهد کافی دارم؟
یا صرفا بر مبنای یک پیش دانسته است که هیچگاه آن را نیازمودهام و از نظر آماری بررسی نکردهام؟
همین تاخیر سه ثانیهای و همان سوال ساده را میشود در فوروارد کردن یک پیام یا به اشتراکگذاری مجدد آن پیام در شبکههای اجتماعی به کار برد.
#استریوتایپ
