مهارتهای روانی | تا ده، پانزده سال پیش، همه رویکردهای روانشناسی اصرار داشتند که شوخی و شوخ‌طبعی روی سلامت روان اثر مثبت دارد. فروید، سه دیدگاه و نظریه پیشین یعنی:
-
رهایی
-
ناهمخوانی
-
تعارض
را در یک نمونه تشریحی تر ادغام کرد و گفت ساز و کارهای مورد استفاده در شوخی ها عبارتند از ادغام Assimilation و جا به جایی Displacement.
ادغام زمانی است که دو موضوع در یک کلمه یا جمله خلاصه شوند.
جا به جایی نیز زمانی است که تأکید از موضوع اصلی به موضوعی که ظاهراً با آن بی ارتباط است تغییر یابد.
روانکاوان پیرو فروید، شوخی را یک شیوه دفاعی پخته و متمدن می‌دانستند که ما آدم‌ها در مقابل اضطراب به کار می‌گیریم، البته ناخودآگاه!
شناخت‌گراها می‌گفتند شوخی یک توانایی شناختی است؛ توانایی فهمیدن، بازسازی، به یاد آوردن و البته خلق لطیفه‌‌ها.
رفتارگراها آن را در حد یک عادت پایین آوردند.
انسان‌گراها شوخی را به اندازهِ یک نگاه ویژه به جهان، بالا می‌برند.
اما همهِ این گروه‌ها در یک چیز موافق بودند: شوخی چیز خوبی است!
کاربردهای درمانی شوخی عبارتند از شوخی می تواند چون تماس چشمی، سکوت، لمس و کلام یکی از شکل های ارتباط باشد.
طنز و شوخی می تواند در درمان بیماری های روانی نقش داشته باشد. حتی جدی ترین پزشکان روانکاو که با خویشتن داری و متانت به کار تحلیل روانی می پردازند هم به بیماران یاری می دهند تا با تشخیص معنای ضمنی مفاهیم متعدد لغات و ایهام، حس طنز را در خویش بپرورند.
پزشکان روانکاو همان گونه که به رویاهای بیماران و تفسیر آنها اهمیت می دهند، به طنز و شوخی هم توجه دارند زیرا شوخی ها با خواب ها (رویاهای شبانه) در ویژگی های تحریف و ایهام شباهت دارند.
شوخی حتی در گروه درمانی نقش مهمی دارد.
به گفته گوردن آلپورت، بیمار روان ـ نژندی که می آموزد به خود بخندد، ممکن است در مسیر تسلط بر خود و بهبود باشد.
کسی که بتواند به خود بخندد، یعنی می تواند خود را بپذیرد و در نتیجه، در صدد پذیرش زندگی برآید.
خنده که واکنش طبیعی در برابر طنز و شوخی است، نه تنها موجب راحتی می شود، بلکه پرخاشگری را هم می کاهد.
تصویرنگاری مغز نشان می دهد محرک های طنزآمیز توسط نیمکره راست مغز دریافت می شود.
مبتلایان به ضایعات نیمکره راست در فهم شوخی های کلامی و فهم تصاویر فکاهی با مشکل رو به رو می شوند.
فعال شدن نیمکره راست در اثر محرک های طنز و شوخی که موجب خنده طبیعی می شود، انرژی روانی محبوس را به جریان می اندازد، پرخاشگری را رفع می کند و استرس را می کاهد.
خنده به عنوان واکنش طبیعی در برابر کارکرد شوخی و طنز موجب ترشح اندورفین Endorphin در مغز و در نتیجه کاهش افسردگی می شود.
اندورفین‌ها یا مسکن‌های طبیعی بدن Endogenous Morphine، موادی هستند که از غدد مخاطی و هیپوتالاموس Hypothalamus ترشح می‌شوند و اثر اصلی آنها تسکین درد است.
اندورفین ها در حقیقت بسیار شبیه به مخدرها – مانند مرفین و دیگر مشتقات تریاک – عمل می‌کنند و تولید آنها در زمان فعالیت بدنی، هیجان، احساس درد، خوردن غذاهای فلفلی، احساس عشق و اوج لذت جنسی است.
در اثر خنده، هورمون های موجد اضطراب کاهش می یابند و نیروی ایمنی بدن در برابر عوامل بیماری زا از جمله میکروب ها افزوده می شود.
پس طنز و شوخی در صورت کاربرد مناسب و به هنگام می تواند به رفع تنش و آشفتگی در سطح جامعه، خانواده و محیط کار کمک میکند.
