مبحث سی و یکم تا سی و پنجم از کتاب چهل مبحث کاربردی در حوزه روانشناسی ورزشی
مبحث سی و یکم：مبانی روانی دوپینگ در ورزش
از سلسله مباحث کاربردی در حوزه روان شناسی ورزشی
تهیه و تدوین：مجید کرامتی مقدم
مهارت های روانی | امروزه واژه ی دوپینگ به طور انحصاری به استفاده از روش ها و مواد افزایش دهنده عملکرد اشاره دارد که در رقابت ورزشی چه به منظور افزایش و چه حفظ عملکرد و همچنین گریز از روند نمونه گیری دارو می باشد (پتروزی ۲۰۰۲). اولین مورد مرگ ورزشکاران در سال ۱۸۸۶ رخ داد که یک دوچرخه سوار به نام لینتون در اثر استفاده بیش از حد داروی تری متیل درگذشت.
نگرش به دوپینگ یک حالت آمادگی ذهنی و عصبی است که از طریق تجربه سازمان می یابد و بر واکنش فرد نسبت به تمامی موضوع ها و موقعیت های وابسته به نگرش تاثیر مستقیم و پویا برجای می گذارد (شریفی ۱۳۸۱)
(از کتاب مبانی روانی دوپینگ در ورزش نوشته؛ جاسم منوچهری و دکتر فرشاد تجاری)
توضیح تکمیلی از مجید کرامتی مقدم:
دلایل اجتماعی, فرهنگی, اقتصادی و… هر کدام محرک های قوی هستند که ورزشکاران را به مصرف دوپینگ تشویق می کنند. باور اکثر ورزشکاران این است که مواد ممنوعه باعث بهبود عملکرد ورزشی می شود اما تمایل به مصرف در آنها زیاد نیست. ورزشکاران نخبه نگرش منفی نسبت به دوپینگ دارند و اغلب موافق هستند که از آنها تست دوپینگ گرفته شود و کلا حامی برنامه های تست دوپینگ در رشته های ورزشی خود هستند.
باور ذهنی ورزشکار در مصرف دارو و تلقین بهتر شدن و پذیرفته شدن از سویی و از سوی دیگر رفتار فرد دوپینگی در حین انجام فعالیت و پس از آن که اغلب با پرخاشگری همراه است را نباید از نظر دور داشت.
مبحث سی و دوم：فضای رختکن بین دونیمه از منظر روان شناسی ورزشی
بعد از اتمام نیمه نخست باید به ورزشکاران اجازه داده شود تا ساکت و آرام بمانند و از لحاظ ذهنی روانی آماده نیمه دوم شوند. (حتی اگر بخواهند این کار را در تنهایی و انزوا انجام دهند). ورزشکاران در طول این مدت زمان نیازهای جسمانی و روانی ویژه ای دارند که مربیان باید به آنها حساس باشند. برای نمونه نوشیدنی برای رفع خستگی و تمدید نیرو و ذخایر بدنی نه فقط بین نیمه و بازی ها بلکه در طول مسابقه نیز ضروری است. حساسیت به نیازهای روانی آنان نیز آنها را برای فعالیت بعد از استراحت آماده می کند.
برخی مربیان به مجردی که ورزشکاران برای استراحت وارد اتاق رختکن شدند دوست دارند که آنها را زیر باران بازخورد اطلاعات بگیرند در حالی که دستگاه انسانی پس از فعالیت شدید بدنی خستگی و برانگیختگی زیاد، پیش از اینکه بتواند اطلاعات اضافی را نگهداری و پردازش کند، مدت کوتاهی نیاز به استراحت دارد.
(از کتاب روان شناسی ورزش از تئوری تا عمل، نوشته؛ مارک اچ انشل، ترجمه؛ دکتر سیدعلی اصغر مسدد)
توضیح تکمیلی از مجید کرامتی مقدم:
در بین دونیمه امکان دارد مربی بر اساس مشاهده خود هزاران مطلب را برای گفتن به شاگردانش داشته باشد، اما متاسفانه بیشتر این اطلاعات در اثر اضافه بار اطلاعاتی، خستگی و توانایی محدود آنها از دست می رود. بهتر است مربی فقط و فقط به بیان یکی دو نکته اصلی اشاره کند، تلاش کند به صورت دیداری بازخورد دهد تا شنیداری(استفاده از تخته یا نمایش بدنی )، به صورت خلاصه و نهایتا اظهار نظرهای مثبتی از عملکرد شاگردانش را بیان کند.
به جای جملاتی همچون ما خیلی بد بودیم و بد بازی کردیم یا خیلی معطل می کنیم و سست هستیم می توانیم از جملاتی همچون ： ما بهتر از این هستیم، خوشبختانه ۴۵ دقیقه دیگر زمان داریم که این خوب بودن را نشان دهیم! استفاده کنیم. که هم بار مثبت زیادی دارد و هم وحدت تیمی را بالا می برد. در کشورمان باب شده که به نیمه دوم، نیمه مربیان می گویند اما به جای بکارگیری از نکات علمی و روانی بالا غالبا با توپ و تشر و حتی فحش دادن تیم را به تغییر نتیجه ترغیب می کنند.
یادمان باشد مربیگری الزاما زیاد صحبت کردن نیست!
مبحث سی و سوم：آیا همه مربیان ورزش از موضوعات روانی مهم آگاه هستند؟
در واقع مربیان ورزش به طور کلی با مشاهده و گوش دادن به مربیان دیگر یا الگو قرار دادن مربیان موفق، حرفه ی خود را می آموزند. اما اغلب نیازهای شخصی ورزشکار، قبل، در طول رقابت و بعد از آن را مورد توجه قرار نمی دهند.(مانسون۱۹۸۴) برای نمونه مطالعه ای که درباره مربیان ورزش، دبیرستانها و کالجهای امریکا به عمل آمد نشان داد که ۷۵ درصد آنها از مجله روان شناسی ورزش بی اطلاعند. این مجله اکنون مجله روان شناسی ورزش و تمرین نامیده می شود.
اما اگر چه در حدود ۸/۱ درصد از مربیان مورد بررسی گفتند که هرگز به طور مستقیم با یک روان شناس ورزش کار نکرده اند، ۶۸/۲ درصد آنها اظهار تمایل به این کار کردند, البته به طور داوطلب! وقتی پرسیده شد آیا مایلند برای چنین مشاوره ای پول بپردازند ۶۴/۸ درصد جواب منفی دادند.
(از کتاب روان شناسی ورزش از تءوری تا عمل، نوشته： مارک اچ انشل، ترجمه؛ دکتر سید علی اصغر مسدد)
توضیح تکمیلی از مجید کرامتی مقدم:
آمار بالا گرچه به مطالعه ۱۹۸۲میلادی توسط سیلوا و اورلیک ۱۹۸۷ در امریکا برمی گردد, اما قابل تعمیم و حتی با درصدهای بالاتری در ایران است. از دلایلی که برخی مربیان به وجود مربی روان شناس در کنار خودشان استقبال نمی کنند می توان به عدم دید حرفه ای و به روز به رشته ورزشی، عدم شناخت کافی به حوزه روان شناسی ورزش، عدم اطمینان خاطر به تاثیرگذار بود مربیان روان شناس، باشد.
از طرفی اغلب مربیان خود را کارشناس مسایل روانی می دانند و حتی در این حوزه پر مدعا هستند. برخی مربیان نیز انتظار دارند قبل از یک بازی مهم، پلی اف یا فینال یک مربی روان شناس کنار تیم یا بازیکن قرار بگیرد و با چند,دقیقه صحبت معجزه کند! باید این نکته را مد نظر داشت که مربی روان شناس همچون سرمربی، مربی بدنساز، مربی تغذیه و دیگر اعضای فنی تیم و باشگاه لازم است از ابتدا تا انتهای فصل کنار ورزشکاران باشند نه اینکه فقط روز مسابقه به عنوان جادوگر!!
مبحث سی و چهارم：ویژگیهای یک مشاور برجسته روان شناسی ورزش
رهنمودهای رتلا به مربیان ورزش که حاصل تجربه بیست ساله اش است:
یک) زمانی آموزش را شروع می کند که ورزشکار آمادگی لازم برای یادگیری را داشته باشد.
دو) او مایل است به ورزشکاران کمک کند تا به نقطه ای برسند که به تنهایی امکان رسیدن به آن نقطه بسیار دشوار یا غیر ممکن است.
سه) می داند که جسم تحت کنترل عوامل ذهنی است.
چهار) می داند که تفاوت اندکی بین آرامش و تحت فشار بودن وجود دارد، اما اثر آن روی عملکرد بسیار زیاد است.
پنج) اساس آموزش افراد را بر پایه فلسفه خوب فکر کردن قرار می دهد.
شش) علاقه مند است تا به ورزشکاران و مربیان کمک کند تا به بالاترین سطح توانایی شان برسند.
هفت) معتقد است اطمینان، تمرکز، آرامش و احساس مسوولیت اکتسابی و آموختنی است؛ زیرا این موارد از جمله مهارتهایی هستند که به سهولت قابل تمرین هستند.
هشت) حد معقول انعطاف پذیری هیجانی و سرسختی روانی مورد نیاز جهت رقابت را به ورزشکاران آموزش می دهد.
نه) می داند که موفقیت دراز مدت بهتر از موفقیت کوتاه مدت است.
ده) به این اصل واقف است که رقبا به ورزشکاران کمک می کنند تا بهتر شوند.
(از کتاب مطالعات موردی در روان شناسی ورزش، نوشته： باب رتلا، ترجمه：نورعلی خواجوند)
توضیح تکمیلی از مجید کرامتی مقدم:
مشخصه های یک مربی روان شناسی ورزشی که در نوشتار بالا به آنها اشاره شد به همین ده مورد خلاصه نمی شوند.
چرا که در همین کتاب و به نقل از رتلا نویسنده کتاب فوق به تنهایی ۶۵ مورد را برشمرده که حتی می توان باز هم به آن افزود.
نکته حایز اهمیت این است که به همه جوانب کار اشراف و تسلط داشته باشیم و همچنین در حرفه و کار خود تک بعدی نباشیم!
مبحث سی و پنجم：آگاهی داشتن از رشته ورزشی از سوی روان شناس ورزشی
دانش تخصصی درباره رشته ورزشی یا فرهنگ ورزشی ممکن است بر اعتماد به نفس روان شناس ورزش اثر بگذارد.
قبل از این که مشاوره روانی صورت گیرد مواردی را روان شناس ورزشی باید انجام دهد：
یک) قوانین رشته ورزشی را به خوبی یاد بگیرید.
دو) چندین بار رشته ورزشی را با فردی نخبه (بازیکن با سابقه، مربی و…) مشاهده کرده به طوری که او بتواند به سوال های شما جواب دهد.
سه) اگر امکان دارد به صورت تفننی رشته ورزشی را یاد گرفته و هر هفته چند جلسه تمرین و بازی کنید.
چهار) نیازهای جسمانی، روان شناسی و هیجانی رشته ورزشی را بشناسید.
در صورت عدم انجام موارد بالا روان شناس ورزشی با پیام هایی از این دست (نمی فهمید من چه می گویم) روبرو می شود.
درست مانند اغلب والدینی که از دنیای فرزندان و کودکان خود جدا هستند. درک درستی از موقعیت سنی آنها ندارند.
از کتاب روان شناسی ورزشی(ویژگی های روان شناس و مهارت های ارتقاء عملکرد), نوشته： دکتر علیرضا بهرامی
@mentalskills
توضیح تکمیلی از مجید کرامتی مقدم:
نداشتن اطلاعات ورزشی، ویژگی های انگیختگی و مسایل فرهنگی از موارد بسیار مهمی هستند که می توانند موفقیت یا عدم موفقیت یک تیم یا ورزشکار و مربی روان شناس را تعیین کنند. حتی زندگی روزمره، استعمال و مصرف مشروبات، پوشش و حجاب ورزشکاران و حتی استرس قرعه کشی برای ورزشکاری همچون ورزشکاران ایرانی در مقابل ورزشکاران اسراییلی از جمله مواردی است که می تواند تمرکز، آینده و زندگی ورزشکار را تحت شعاع قرار دهد.
